System kaucyjny w Polsce – co warto wiedzieć?

„System kaucyjny jest jednym z kroków, który pozwoli nam osiągnąć ważne cele środowiskowe, wszyscy chcemy czystych lasów i plaż. Chcemy, żeby w naszych rzekach, jeziorach i morzach nie pływały tony plastiku.”- wiceminister Klimatu i Środowiska Anita Sowińska. System funkcjonuje już od wielu lat w różnych państwach świata, zarówno Europie (m.in. Chorwacja, Dania, Finlandia, Holandia, Islandia) jak i Ameryce Północnej. Od października dołączy do nich Polska.

Czym jest system kaucyjny?

System kaucyjny to rozwiązanie mające promować recykling i ponowne wykorzystanie opakowań. Polega na tym, że przy zakupie napoju w opakowaniu objętym systemem doliczana jest kaucja, którą można odzyskać, gdy odda się opakowanie do wyznaczonego punktu zbiórki.

Kiedy zacznie obowiązywać?

System kaucyjny w Polsce będzie obowiązywał od 1 października 2025 roku.

Wdrożenie będzie przebiegać stopniowo – od października na sklepowych półkach zaczną się pojawiać opakowania ze znakiem kaucji, w pierwszym okresie funkcjonowania obok nich będą dostępne również wcześniej wyprodukowane opakowania jeszcze nie objęte systemem, nawet jeśli pochodzą od tego samego producenta.

System kaucyjny został wprowadzony ustawą z 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1852). Podstawą do wprowadzenia w Polsce systemu kaucyjnego była dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (tzw. dyrektywa SUP).

Zasady działania – krok po kroku

1. Przy zakupie napoju w opakowaniu ze znakiem systemu kaucyjnego od klienta pobierana

będzie kaucja (na paragonie pojawi się osobno, jako oddzielna pozycja). 

WAŻNE: kaucja zostanie doliczona do ceny napojów dopiero przy kasie,

2.   Wszystkie jednostki handlowe, niezależnie od ich powierzchni, jeżeli oferują napoje w opakowaniach objętych systemem, będą pobierały kaucję. 

WAŻNE: nie ma tu znaczenia profil działalności danego sklepu tylko oferowane produkty,

1. Opakowania objęte systemem będą odpowiednio oznakowane, logotypem systemu

kaucyjnego. 

WAŻNE: nie będzie możliwości odebrania kaucji za opakowania bez logotypu,

4.   Kaucję będzie można odebrać przy zwrocie opakowania. 

WAŻNE: przy zwrocie opakowań, w celu odzyskania kaucji, nie będzie wymagane okazanie paragonu,

5.   Opakowanie można będzie zwracać w dowolnym punkcie zbiórki – obowiązek zbierania opakowań objętych systemem nałożony jest na sklepy powyżej 200 m², a małe sklepy poniżej 200 m² mogą dobrowolnie przystępować do systemu. 

WAŻNE: opakowań nie należy zgniatać przed oddaniem do punktu zbiórki (aby nie uszkodzić znaku kaucji i kodu kreskowego).

6.   Wprowadzono wymóg utworzenia co najmniej jednego stacjonarnego punktu odbierania opakowań i odpadów opakowaniowych objętych systemem kaucyjnym w każdej gminie. 

WAŻNE: możliwe będzie tworzenie punktów zbierania pustych opakowań poza jednostkami handlowymi.

System kaucyjny ma być finansowany przede wszystkim przez:

• wprowadzających opakowania na rynek — zobowiązani są do finansowania zbiórki, transportu, ewidencji i rozliczania kaucji;
• niezwróconą kaucję — trafiającą do operatorów systemu;
• sprzedaż surowców po recyklingu

Oznakowanie opakowań

Opakowania muszą być odpowiednio oznaczone – widocznie i trwałe – z informacją o objęciu systemem oraz wysokości kaucji.

Będą to:

– jednorazowe plastikowe butelki o pojemności do 3 litrów i puszki metalowe o pojemności do 1 litra, za które kaucja wyniesie 50 gr,

– butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra, za które kaucja wyniesie

1,00 zł.

System kaucyjny nie obejmujeopakowań po żywności oraz opakowań jednokrotnego użytku tzw. butelek bezzwrotnych.

Opakowania po żywności i napojach nie objętych system kaucyjnym wciąż będzie można wyrzucić do odpowiedniego pojemnika na odpady.

Kogo obejmie system?

• Sklepy > 200 m²: obowiązkowy udział w systemie i przyjmowanie zwrotów.
• Sklepy < 200 m²: obowiązkowe pobieranie kaucji, przyjmowanie zwrotów dobrowolne  

(z wyjątkiem opakowań szklanych).

Przedsiębiorcy wprowadzający do obrotu napoje w opakowaniach będą obowiązani osiągnąć określone poziomy selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych w ramach systemu (77% od 2025 r. i 90% od 2029 r.). Dodatkowo, dla butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych będą obowiązani do zapewnienia, aby opakowania te, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami, zawierały udział wagowy wynoszący co najmniej: od 2025 r. – 25% tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu i  od 2030 r. – 30% tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu.

Operatorzy systemu – role i zadania

Operatorzy (podmioty reprezentujące) odpowiadają za:

• budowę infrastruktury zbiórki (w gminach);
• odbiór, transport i rozliczenie opakowań;
• ewidencję i rozliczenia z punktami oraz wprowadzającymi;
• tworzenie bazy kodów kreskowych dla automatów/butelkomatów;

Do połowy lipca 2025 r. wydano zezwolenia dla siedmiu operatorów: Zwrotka S.A., PolKA S.A., OK Operator Kaucyjny S.A., EKO-OPERATOR S.A, Kaucja.pl – Krajowy System Kaucyjny S.A., Reselekt S.A., Polski System Kaucyjny S.A.

Korzyści dla środowiska i społeczeństwa

• ograniczenie zanieczyszczenia poprzez odpady opakowaniowe,
• wzrost poziomu recyklingu,
• zwiększenie selektywnej zbiórki,
• promowanie ekologicznych nawyków wśród konsumentów.

Podsumowanie

System kaucyjny, który ruszy w Polsce od 1 października 2025 roku, to wg. Ministra Klimatu kompleksowy mechanizm mający na celu zmniejszenie ilości odpadów, zwiększenie recyklingu i stworzenie kultury odpowiedzialności ekologicznej. Dzięki zastosowaniu kaucji, transparentnym zasadom oraz szerokiej sieci operatorów, system może stać się skutecznym narzędziem ochrony środowiska i zmiany postaw konsumenckich.